Podczas trwania eucharystii dokonuje się jeden z największych cudów – przemiana wody w krew Jezusa i chleba w ciało Jego. W związku z tym kapłani przewodzący w liturgii muszą być odziani w odpowiednie szaty, które mają określone znaczenie. Wiele osób uczestniczących w nabożeństwach nie zdaje sobie sprawy z tego, jak ważną funkcję pełni strój celebransa. Należy zaznaczyć, że w zależności od okresu eucharystycznego oraz rodzaju sprawowanej liturgii księża zakładają wiele okryć, różniących się od siebie krojem, wzornictwem i kolorem. Jakie są podstawowe elementy stroju księdza?
Strój kapłana
Duchowni pełniący obowiązki duszpasterskie przewodniczą relacji ludzi z Bogiem i wyróżniają się na tle ołtarza przede wszystkim odzieniem. Początki chrześcijaństwa to okres, który zapoczątkował używanie ozdobnych szat liturgicznych. Konstantyn Wielki wprowadził najwięcej zmian i za jego panowania biskupi zyskali miano cesarskich urzędników. Szaty liturgiczne z biegiem lat ulegały modyfikacji, zwłaszcza wtedy, gdy bardzo popularna była moda germańska.
Dzięki stylowi germańskiemu szaty kapłanów w dużym stopniu różniły się od tradycyjnych tunik, które noszone były na co dzień przez ówczesnych obywateli. Należy również zaznaczyć, że w tym okresie rozwinęły się takie elementy garderoby chrześcijańskiej, jak dalmatyka i stola. Z biegiem czasu dołączyła do nich między innymi kapa, stuła, alba, komża etc.
Ze względu na dynamiczny rozwój chrześcijaństwa, rok liturgiczny został podzielony na wiele okresów. Zaczęto również celebrować wiele obrzędów i świąt, dlatego tak bardzo zwracano uwagę na wygląd duchownego, który w trakcie trwania uroczystości musiał wyglądać elegancko i schludnie.
Podstawowe elementy ubioru księży
Szaty liturgiczne zakładane przez celebransów mają określony porządek, a ich nałożenie zawsze następuje krok po kroku. Aby księża wyglądali poważnie i reprezentacyjnie, zobowiązani są do odmówienia modlitwy, zachowania skupienia, a także ucałowania niektórych szat.
Humerał
Ta niewielka chusta uszyta jest z lnu. Humerał należy do grupy nieobowiązkowych elementów stroju kapłana, jednakże jest stosowany wtedy, gdy alba nie zasłania dostatecznie szyi. Ta część ubioru ma chronić duchownego przed złymi słowami i myślami. Warto wspomnieć, iż humerał jest najpierw ubierany na głowę, a dopiero później na szyję.
Alba
Tunika w kolorze białym sięgająca z reguły do kostek, zazwyczaj jest wykonana z lnu. W trakcie jej ubierania kapłan musi odmawiać specjalną modlitwę, w której prosi Boga o wybielenie swojej duszy. Alba jest symbolem czystości duszy będącej w stanie łaski uświęcającej.
Komża
Nieco krótsza odmiana alby, która wyróżnia się szerokimi rękawami. Jej symbolika pozostaje niezmienna, lecz nie można zakładać jej bezpośrednio pod ornat lub dalmatykę.
Stuła
Jest to długa i dosyć szeroka wstęga, która jest zakładana na ramiona przez księży i biskupów. Diakon robi to nieco inaczej – zakłada stułę w taki sposób, aby przechodziła z lewego ramienia na prawy bok. Ten znak godności kapłana musi pasować materiałowo do ornatu.
Cingulum (pasek)
Ksiądz przepasa się tym białym sznurem z frędzlami na końcach w celu dopasowania alby do swojej postury. Jest to symbol panowania nad pożądliwościami cielesnymi, a także wstrzemięźliwości.
Kapa
Jako strój liturgiczny został uznany dopiero na przełomie VIII i IX wieku. Ten obszerny płaszcz zapinany jest pod szyją i zazwyczaj zakłada się go w trakcie trwania adoracji Najświętszego Sakramentu. Kapa/nieszpornik był dawniej używany przez książąt i królów.
Ornat
Jest to element stroju kapłana, który ubierany jest tuż przed rozpoczęciem eucharystii. Ornat jest dostosowany kolorystycznie do obowiązującego w danym momencie okresu liturgicznego, nie ma rękawów, zawiera jedynie otwór na głowę. Ta ozdobna szata jest pokryta bogatymi haftami ze szlachetnych materiałów i symbolizuje powagę duchownego oraz ważność sprawowanej ceremonii.
Co oznaczają kolory liturgiczne?
Nietrudno zauważyć, że w zależności od uroczystości księża przywdziewają szaty liturgiczne w różnych kolorach. Są one ściśle związane z rokiem eucharystycznym Kościoła Katolickiego i występujących w nim świętach:
- Zielony – ten kolor jest symbolem radości, nadziei i odrodzenia. Szaty o tej barwie są stosowane w dni powszednie okresu zwykłego oraz niedziele.
- Złoty – ornaty w tym kolorze są użytkowane wymiennie (nie mogą jednak zastąpić fioletowych i czarnych). Zazwyczaj są używane jedynie w trakcie trwania ważnych uroczystości ze względu na symbolikę bogactwa i wzniosłości.
- Biały – nie ulega wątpliwości, że biel oznacza czystość, radość i niewinność. Szaty białe są najczęściej spotykane na ołtarzu w okresie Bożego Narodzenia, Wielkanocy, w dni wspomnienia Najświętszej Maryi Panny, a także Jezusa Chrystusa (oprócz Męki Pańskiej), a także w dni świętych aniołów, Jana Ewangelisty itp.
- Czerwony – szaty liturgiczne w tym kolorze wykorzystywane są w niedzielę Zesłania Ducha Świętego, Niedzielę Palmową oraz w Wielki Piątek. Czerwony jest symbolem walki, męki i krwi.
- Fioletowy – ornat o tej barwie zakładany jest przez księży w czasie Adwentu lub Wielkiego Postu. Ten kolor jest symbolem oczekiwania na przyjście Jezusa Chrystusa, a także żałoby, dlatego może być używany podczas pogrzebów i mszy świętych za zmarłymi.
- Czarny – oznacza smutek, żałobę i śmierć. Dawniej kapłani zakładali szaty w tym kolorze podczas mszy pogrzebowych. Ornat czarny jest dziś rzadko stosowany.
- Różowy – szaty liturgiczne w tym kolorze używane są w trzecią i czwartą niedzielę Wielkiego Postu – Laetare i wyrażają radość ze zbliżających się uroczystości.
Podsumowanie
Każdy kapłan przygotowujący się do odprawienia mszy świętej zakłada minimum 5 najważniejszych szat liturgicznych. Każdy element stroju duchownego ma symbolikę ściśle związaną z tradycją chrześcijańską. Nie ulega wątpliwości, że najpiękniejsze z nich to ornaty, których kolory również mają ukryte znaczenie. Należy zaznaczyć, że ilość szat ubieranych przez księży zależy przede wszystkim od rodzaju nabożeństwa.